Santu Tarsiziu

Istória badak Santu Tarsíziu

Protetór no patronu ba Akólitu

Tinan atus ba atus liu ba, maizmenus iha tinan 250, moris labarik joven ida, be hanaran Tarsíziu. Nia ema kristaun. Dader-dader, depoizde loron matan mosu, nia la’o ain liuhosi dalan boot no ki’ik sira sidade Roma nian ba fatin iha ne’ebé ema kristaun sira halibur hamutuk hodi selebra litúrjia. Ku’ak sira iha rai okos ne’ebé lo-loos ne’e sai rate, sira uza nu’udar fatin enkontru. Fatin ne’e hanaran katakomba. Ninia forma hanesan ku’ak naruk, loos maibé nakukun. Ku’ak atu tau mate isin ba, hotu-hotu halo iha didin-lolon karuk no loos ku’ak boot ne’e rasik, no taka ho fatuk naruk.

Ema kristaun só de’it brani atu hasoru malu iha tempu kalan, tanba sira-nia relijiaun ne’e bandu atu habelar iha tempu ne’ebá. Husi Sezár Valerianu, polisia iha Roma hetan mandatu atu buka ema sira be fiar ba Jezús Kristu. Kuandu hetan ema kristaun sira, tenke kaer no fó terus. Ema kristaun barak mak mate tanba nafatin hakarak fiar iha Jezús Kristu nu’udar sira-nia Nai no Maromak, no la-hakarak atu oferese sakrifísiu ba Romanu sira-nia maromak.

Iha tempu ida, dadersan-madrugada, hanesan bain-bain Tarsíziu ba iha Katakomba atu ajuda Missa. Iha tempu ne’ebá Amu-Papa rasik mak diriji Missa ka selebra litúrjia. Maibé ema be partisipa uituan liu. Loos duni katak ema kristaun barak mak Romanu sira kaer no oho, no balun mak halai sai hosi sira-nia fatin atu ba rai dook hodi hetan moris hakmatek.

Bainhira Missa remata, Tarsíziu lafila lalais ba uma, maibé ajuda atu haloot sasán Missa nian. Iha momentu ne’ebé nia rona Amu-Papa keisa hodi dehan ba nia-an: “horiseik soldadu prizaun ida mai ho nonok. Nia dehan katak, ita-nia maun alin sira iha prizaun laran hakarak tebes atu simu Jezús Kristu nia Isin no Raan molok sira ema oho. Maibé amu-lulik barak mak ema kaer tiha ona, ha’u rasik la-bele ba iha fatin refere, tanba ha’u ema koñese. Oinsá mak ami bele hatan ba sira-nia husu ne’e?”

Tarsíziu direitamente ba oin no dehan ba Amu-Papa: “tanba sá Santu Padre laharuka ha’u? Ema sei ladeskonfia ha’u.” Amu-Papa hatán: “la-bele oan, ó sei ki’ik no joven liu. Kna’ar ne’e iha risku no todan tebes ba ó!”

Tarsíziu hatán kedas ba Amu-Papa: “maibé dader-dader ha’u mai iha ne’e, Santu Padre. Ha’u mak ajuda Missa be nafatin mai. Ha’u lata’uk. Tanba sei dadersan liu no iha dalan sira be ha’u liu, ema la-iha no hakmatek tebes.”

Ikus mai Amu-Papa aseita: “Di’ak, ó bele koko, maibé kuidadu ba!”

Tuir mai Amu-Papa hakne’ak ho respeitu iha altar oin, nia foti Óstia Santa no tau iha kaixa osan-mean ida nia laran. No kaixa osan-mean ne’e hatalin iha Tarsíziu ninia kakarok be hakne’ak iha Amu-Papa nia oin. Tarsíziu hatalin kaixa osan-mean ne’e ho ‘toga’ ka manta boot ida be nia uza.

Tarsíziu mós la’o kedas iha momentu ne’ebá. Tarsíziu kaer kaixa osan-mean ne’e ho kuidadu tebes iha ninia toga laran atu la-bele monu lakon. Ninia fuan tuku-tuku liu. Nia sente kontente ba fiar be Amu-Papa fó ba nia. Iha ninia fuan, nia reza ba Jezús be nia lori dadaun atu fó ksolok ba dadur sira iha prizaun.

Maibé iha dalan klaran nia rona lian ida hasee nia: “Hai, Tarsíziu, atu ba ne’ebé dadersan ne’e? ó la’o lalais tebes ne’e!” Ne’e mak lian hosi ninia kolega eskola.

Ninia maluk eskola seluk mós to’o dadaun. Sira dada Tarsíziu ninia kaba’as hodi dehan: “Ó la-hanesan bain-bain iha dader ne’e. Saida mak akontese ba ó? Saida mak ó lori iha ó-nia manta laran ne’e?”

Kolega ida hahú atu dada ninia manta: “Haree ba! Nia lori buat ruma hosi ema kristaun aat sira!” tuir mai sira hakilar hamutuk hodi dehan: “ Fó ba ami sasán be ó lori ne’e! Fó, fó lalais! Sei lae ó mak ami sei baku dolar!”

Maibé Tarsíziu la-fó ba sira saida mak sira husu. Kaixa ne’e nia nafatin kaer metin ho nia forsa tomak. Nia sei nunka atu entrega nia Nai Jezús Kristu nia futar Isin ba ninia maluk sira be la-fiar.

Tuir mai, tanba Tarsíziu la-fó saida mak nia maluk sira husu, nia maluk sira hahú tuda nia ho fatuk, baku no tebe nia. Maski nune’e nia nafatin kaer metin kaixa ne’e ho nia forsa atu ninia maluk sira la-bele hadau kaixa ne’e hosi nia liman rasik. Haree Tarsíziu ninia hahalok ne’e, nia maluk sira sai si’ak liután no halai ba nia hodi baku nia, tebe nia no maluk ida seluk tuda ai-donan ka stik  ba Tarsíziu nia ulun to’o Tarsíziu monu ho raan be suli hosi ninia ulun.

No iha momentu be hanesan, derepenti Tarsíziu nia maluk sira hotu rona lian ida hakilar ba sira ho maka’as: “Saida mak imi hadau hosi malu?” Soldadu ne’e mosu. No Tarsíziu nia maluk sira be ohin baku Tarsíziu hakfodak no halai lakon hotu. Husik Tarsíziu mesak toba iha fatuk dalan ninin nia leten. Nia la-bele atu hader filafali.

Soldadu ne’e hakbesik ba nia. Bainhira Tarsíziu haree soldadu ne’e nia oin, nia hamnasa ki’ik. Soldadu ne’e nia koñese. Soldadu ne’e mós ema kristaun. Ho nia kbi’it be ikus Santísimu Sakramentu nia entrega ba soldadu ne’e. Soldadu ne’e komprende. Lako’alia buat ida soldadu ne’e hatalin kaixa osan-mean ne’e iha ninia kakorok rasik. Tuir mai nia ko’us Tarsíziu ho kuidadu no lori ba uma kristaun nian be besik. Soldadu ne’e husik Tarsíziu iha uma ne’e no nia kontinua ba prizaun, hodi fahe komunga ba prizoneru sira iha ne’ebá ho nonok.

Lakle’ur Tarsíziu mate. Ninia kanek barak no halo nia terus to’o nia iis kotu. Ema hakohi nia iha Katakomba Santu Papa Callistus, Appia, besik rate Papa sira-nian. Tarsíziu mate maizmenus ho tinan sanolu resin rua iha sékulu III. Iha sékulu IV Papa Damasus I hakerek loron Tarsíziu nia mate ne’e iha loron 15 Agustu 257. Tarsíziu ninia relikia tau iha Igreja Santu Silvestro di Capite iha Roma.

Rate Santu Tarsíziu iha dalan Appian

(Katakomba Santo Callistus)

Santu Tarsíziu mós nu’udar Diákonu tanba kna’ar diákonu mak fahe komunga iha oportunidade sira be espesiál no lori Óstia Santa hosi Igreja ba Igreja. Santu Tarsíziu mós nu’udar patronu ba joven sira.

Orasaun

Santu Tarsíziu, ita boot hatudu ona mai ami, katak ami tenke oferese-an sakrifika buat hotu ba de’it Nai Jezús. Ita fó ita-nia-an to’o mate tanba hadomi ba Santísimu Sakramentu. Tulun ami atu sai akólitu be di’ak ne’ebé nunka mai tarde, nafatin nakonu ho atensaun, reza maka’as no lo-loos, no hadomi Nai Jezús ho fuan no laran tomak. Amen.